قضاوت و حل و فصل ِ منازعات بین مردم از زمانی که بشر پا به عرصه ی این زمین خاکی گذاشته ، به عنوان لازمه زندگی بشر به وجود آمده است. و این نیاز زمانی پررنگ تر و مهم تر شد که زندگی بشر جنبه ی اجتماعی تری به خود گرفت و به تدریج با بالیدن بشر و رشد آن ، قضاوت و حل و فصل منازعات به دلیل پیچیدگی مشکلات انسان ها ، پیشرفته تر شد.

در گذشته ساختارهای نظامند برای قضاوت به شکل امروز وجود نداشته و مردم به صورت کدخدامنشی مشکلات خودشون رو حل می کردند .

قضاوت هم با توجه به فرهنگ و بوم هر منطقه متفاوت است و بسته به آدب و هنجارهای هر اجتماع شکل می گیرد بهتر است بگوییم هر قوم و ملتی به شیوه هایی که مورد پذیرش خودشان است اقدام به حل منازعات می کنند.

مردم سیستان هم از دیرباز با توجه با ساختار اجتماعی کهنی که داشتند از ساختارهای نظامند ِ نانوشته ی اجتماعی برای حل و فصل منازعات خود استفاده می کردند که هنوز هم با وجود ساختار های نظامندی مثل دادگستری ، حل و فصل دعاوی به شیوه های گذشته در آن مرسوم است.

نمونه هایی از آن را آقای مزارگلستانه در کتاب خودشون ذکر کردند.

1 - شال ( shal ) :   

«سَر شال 1 ما اُومدَه»

«سَر شال ما نَیُومدَه»

ایالت سیستان در حدود 30 هجری به وسیله سپاه اسلام فتح گردید ،اما سیستان به سادگی اسلام را نپذیرفت،زیرا یک کانون جامع زردشتی بود ومعبد کرکویه وامروز خرابه آن در میانکنگی یادگار افتخارات آن دوران است.

بعد از چند روز جنگ برای اسلام پیغام فرستادند که ما نه اینکه نتوانیم با شما بجنگیم،ما قادریم با شما بجنگیم اما در کتابهایمان(منظور کتب زردشتی است)خوانده ایم که شما سپاه خدائید وما با سپاه خدا نمی جنگیم وحاضر به صلح هستیم .

به شهادت تاریخ،فرشی بر روی گشتگان دو طرف پهن شد و روی آن نشستند تا صلح کنند وصلح برقرار گردید،که امیر هر سال هزار هزار درم بدهد امیرالمؤمنین را و از این تاریخ خونبندی ها ، شکست و بست ها و حل و فصل آن را در سیستان «شال» می گفتند: «شال خونبندی ،شال عزا، شال شادی، شال مردم داری و...» و در تاریخ سیستان آمده است:«بر روی جسد کشتگان جامه ای پهن کردند» 2

(شال درباورهای مردم نوعی قداست وپاکيزگی پيدا کرده به گونه اي که " شال " زير انداز ويژه حل اختلافات اجتماعی درسيستان است وبه نوعی حريم امن و به سنت سيستان " ميار " و " پناهگاه " نيز هست.

جايگاه شال به اندازه ايست که اگرقاتل انسانی به ان پناه آورد تازمان حضور درروی شال مورد حمايت صاحب شال قرارمی گيرد. )

 

منبع :  کتاب فرهنگ عامه جلد دوم  / مزارگلستانه

 ادامه مطلب...